കനകക്കുന്നിലെ ദുര്യോധനവധം

ജൂലൈ 26, 2010: കേരള സര്‍ക്കാരിന്റെ വിവിധ വകുപ്പുകള്‍ സം‍യുക്തമായി തിരുവനന്തപുരത്ത് സംഘടിപ്പിച്ച ദേശീയ പക്ഷി-മൃഗ പ്രദര്‍ശനത്തോട് അനുബന്ധിച്ചു നടന്ന സാംസ്കാരിക പരിപാടികളില്‍ കഥകളിയും ഒരിനമായിരുന്നു. അമ്പലപ്പുഴ സന്ദര്‍ശന്‍ കഥകളി വിദ്യാലയത്തിന്റെ ആഭിമുഖ്യത്തില്‍ ചൂതുകളി മുതല്‍ക്കുള്ള 'ദുര്യോധനവധം' കഥയിലെ രംഗങ്ങളാണ്‌ ഇവിടെ അവതരിപ്പിച്ചത്. ഒന്നര-രണ്ട് മണിക്കൂറുകളില്‍ തീര്‍ക്കുന്ന ഹൃസ്വ അവതരണങ്ങള്‍ ഗൌരവത്തോടെ കാണാറില്ല. എന്നാലിവിടെ, അത്തരമൊരു കളി പോലും എങ്ങിനെ നന്നാക്കാമെന്ന് സന്ദര്‍ശന്‍ കാണിച്ചു തന്നു. നിശ്ചിത സമയത്തിനുള്ളില്‍ അവതരിപ്പിക്കാവുന്ന രംഗങ്ങള്‍ മാത്രമെടുത്ത്, ഉള്ളത് എത്രയും നന്നാക്കാമോ അത്രയും നന്നാക്കുക എന്ന ശൈലിയിലൂടെയാണ്‌ ഇത് സാധ്യമായത്. ആര്‍ക്കും കണ്ടാല്‍ രസിക്കുന്ന ഒരു കഥാഭാഗവും, അതിന്റെ മികവോടുകൂടിയ അവതരണവും; 'ഇന്‍സ്റ്റന്‍റ്' കഥകളിയായിട്ടു കൂടി കാണികളെ രസിപ്പിച്ച ഒന്നായി നിശാഗന്ധിയിലെ അരങ്ങ്.

Images

ചൂതുകളിക്കുവാനുള്ള ക്ഷണവുമായി ദുര്യോധനാദികള്‍ യുധിഷ്ഠിരനെ വന്നു കാണുന്നതു മുതല്‍ക്കാണ്‌ ഇവിടെ കളി ആരംഭിച്ചത്. കലാമണ്ഡലം കൃഷ്ണപ്രസാദ് ദുര്യോധനനേയും കലാനിലയം വിനോദ് യുധിഷ്ഠിരനേയും അവതരിപ്പിച്ചു. കലാമണ്ഡലം ബാലകൃഷ്ണന്‍ ദുഃശാസനനായും മാര്‍ഗി രവീന്ദ്രന്‍ പിള്ള ശകുനിയായും വേഷമിട്ടു. കള്ളച്ചൂതിലൂടെ പാണ്ഡവരുടെ രാജ്യമുള്‍പ്പടെ സകലതും കൌരവര്‍ കൈക്കലാക്കുന്നു. സഹോദരരേയും ഭാര്യയേയും തന്നെത്തന്നെയും യുധിഷ്ഠിരന്‍ പിന്നീട് പണയം വെയ്ക്കുന്നു, അവിടെയും തോല്‍ക്കുന്നു. ദാസീകൃത്യമെടുക്കുവാന്‍ പാഞ്ചാലിയെ ശാസിക്കുവാന്‍ ദുര്യോധനന്‍ ദുഃശാസനനോട് ആജ്ഞാപിക്കുന്നു. എന്നാല്‍ ദുഃശാസനനാവട്ടെ സഭയില്‍ പാഞ്ചാലിയെ വിവസ്ത്രയാക്കുവാന്‍ മുതിരുകയാണ്‌ ചെയ്തത്. ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ അനുഗ്രഹത്താല്‍ പാഞ്ചാലി പൂര്‍ണമായ അപമാനത്തില്‍ നിന്നും രക്ഷനേടുന്നു. തനിക്കു നേരിട്ട ഈ അപമാനത്തിന്‌ തന്റെ പതിമാര്‍ പകരം ചോദിക്കുമെന്ന് പാഞ്ചാലി പ്രതിജ്ഞ ചെയ്യുന്നു. പാണ്ഡവര്‍ പാഞ്ചാലിയോടൊപ്പം വനവാസത്തിനായി കാമ്യകവനത്തിലേക്ക് ഗമിക്കുന്നു.

DuryodhanaVadham

Nishagandhi, Thiruvananthapuram

Written by

• Vayakkara AryaNarayanan Moosath

Actors

• Kalamandalam Krishnaprasad as Duryodhanan
• Kalamandalam Balakrishnan as Dussasanan
• Kalanilayam Vinod as Dharmaputhrar / Mumukshu
• Margi Ravindran Nair as Sakuni
• Kalamandalam Vijayakumar as Panchali
• Kalamandalam Mukundan as SriKrishnan
• Kalamandalam Shanmukhadas as RaudraBhiman

Singers

• Pathiyoor Sankarankutty
• Kalamandalam Jayaprakash

Accompaniments

• Kalanilayam Manoj (Maddalam)
• Kalamandalam Sreekanth Varma (Chenda)
• Kalamandalam Ratheesh (Chenda)

Chutty

• Kalamandalam Sukumaran
• Margi Raveendran Nair

Kaliyogam

• Sandarsan Kathakali Vidyalayam, Ambalappuzha

Organized by

• Various Departments, Govt. of Kerala

July 26, 2010

ദുഃശാസനന്റെ പ്രവര്‍ത്തികള്‍ ആസ്വദിച്ചിരിക്കുന്ന ദുര്യോധനയല്ല മറിച്ച് അതില്‍ ലജ്ജിക്കുന്ന രാജാവായ ദുര്യോധനനെയാണ്‌ കലാമണ്ഡലം കൃഷ്ണപ്രസാദ് ഇവിടെ അവതരിപ്പിച്ചത്. ദുര്യോധനന്‍ ശകുനിയോട്, 'ഇവന്‍ ചെയ്യുന്നത് ഉചിതമോ?', എന്നു തിരക്കുന്നുമുണ്ട്. മാര്‍ഗി രവീന്ദ്രന്‍ പിള്ളയുടെ ശകുനിയാവട്ടെ ഇതു തന്നെയാണ്‌ വേണ്ടതെന്ന് ദുഃശാസനനെ അനുകൂലിക്കുന്നു. പാത്രബോധം വിട്ട് ഒരാളും അരങ്ങില്‍ ഒരു സമയവും പ്രവര്‍ത്തിച്ചില്ല എന്നതാണ്‌ ഈ ഭാഗങ്ങളില്‍ എടുത്തു പറയേണ്ടതായുള്ളത്. വസ്ത്രാക്ഷേപം മുതല്‍ക്കുള്ള ഭാഗങ്ങളില്‍ പാഞ്ചാലിയാണ്‌ കഥയിലെ കേന്ദ്രബിന്ദു. പാഞ്ചാലിയുടെ ഈ ഭാഗങ്ങളിലെ പ്രാധാന്യം മനസിലാക്കിത്തന്നെയുള്ള അവതരണമായിരുന്നു കലാമണ്ഡലം വിജയകുമാറിന്റേത്. പൂഞ്ചേല അഴിക്കുമെന്നു പറഞ്ഞു ദുഃശാസനന്‍ നില്‍ക്കുമ്പോള്‍, നിസ്സഹായരായ ഭര്‍ത്താക്കന്മാരോടു മാത്രമല്ല സിംഹാസനങ്ങളില്‍ ഞെളിഞ്ഞിരിക്കുന്ന ശകുനിയോടും ദുര്യോധനനോടും മറ്റ് സഭാവാസികളോടും കൂടി പ്രാര്‍ത്ഥിക്കുന്ന പാഞ്ചാലിയേയാണ്‌ വിജയകുമാര്‍ ഇവിടെ അവതരിപ്പിച്ചത്.

കൌരവന്മാരോട് സന്ധിസംഭാഷണത്തിനായി പാണ്ഡവദൂതനായി ശ്രീകൃഷ്ണന്‍ പോവുന്നുവെന്നറിയുന്ന പാഞ്ചാലി തന്റെ ശപഥം ഓര്‍മ്മിപ്പിക്കുവാനായി ശ്രീകൃഷ്ണസവിധത്തിലെത്തുന്നു. അതിനുള്ള കാലം അധികം താമസിക്കാതെ തന്നെ വന്നു ചേരുമെന്നും, അതുവരെ സമാധാനമായി വസിക്കുവാനും ശ്രീകൃഷ്ണന്‍ പാഞ്ചാലിയെ ആശ്വസിപ്പിക്കുന്നു. ദൂതിനായി കൌരവസഭയിലെത്തുന്ന ശ്രീകൃഷ്ണനെ വൈജയന്തീപീഠത്തിലിരുത്തി അപായപ്പെടുത്തുവാന്‍ ദുര്യോധനാദികള്‍ ശ്രമിക്കുന്നെങ്കിലും, ശ്രീകൃഷ്ണന്‌ അപായമൊന്നും സംഭവിക്കുന്നില്ല. പാതിരാജ്യം, അഞ്ച് ദേശം, അഞ്ച് ഗൃഹം, ഒരു ഗൃഹം എന്നിങ്ങനെ ശ്രീകൃഷ്ണന്‍ മുന്നോട്ടുവെയ്ക്കുന്ന നിര്‍ദ്ദേശങ്ങളൊന്നും ദുര്യോധനന്‍ അംഗീകരിക്കുന്നില്ല. മാത്രവുമല്ല, അന്യജാതരായ പാണ്ഡവര്‍ക്ക് സൂചികുത്തുവാന്‍ പോലും ഇടം നല്‍കുകയില്ല എന്നും തറപ്പിച്ചു പറയുന്നു. വിചിത്രവീര്യന്റെ പൌത്രനല്ല നീയെന്നും, പോരാഞ്ഞ് ഒരു വിധവാത്മജന്നുടെ പുത്രനാണ്‌ നീയെന്നും കൃഷ്ണന്‍ തിരിച്ചടിക്കുന്നു. കുപിതരാവുന്ന ദുര്യോധനനും ദുഃശാസനനും ശ്രീകൃഷ്ണനെ ബന്ധിക്കുവാന്‍ മുതിരുന്നു. ഭഗവാന്‍ വിശ്വരൂപത്തില്‍ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നു. നീചജനങ്ങളായ ദുര്യോധനാദികള്‍ വിശ്വരൂപം കാണുവാനാവാതെ ബോധരഹിതരാവുന്നു. മുമുക്ഷു ഭഗവാനെ സ്തുതിച്ച്, ശ്രീകൃഷ്ണന്‍ പറയുന്നതുപോലെ ചെയ്തില്ലെങ്കില്‍ സര്‍വ്വനാശമാവും ഫലമെന്ന് ദുര്യോധനാദികളെ ശപിക്കുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണന്‍ മറയുമ്പോള്‍, ദുര്യോധനാദികള്‍ മയക്കത്തില്‍ നിന്നുണര്‍ന്ന്, തങ്ങളെ പേടിച്ച് ശ്രീകൃഷ്ണന്‍ പാലായനം ചെയ്തുവെന്ന് പരിഹസിച്ച് യുദ്ധത്തിനു വട്ടംകൂട്ടുന്നു.

കലാമണ്ഡലം മുകുന്ദന്‍ ഏറെ മികവോടെ ഇവിടെ ശ്രീകൃഷ്ണനെ അവതരിപ്പിച്ചു‍. സ്ഥിരം പ്രശ്നമായ അനാവശ്യ തിടുക്കമൊക്കെ മാറ്റിവെച്ച് വെപ്രാളം കൂട്ടാതെ ചെയ്ത് തന്റെ കഥാപാത്രത്തെ വിജയിപ്പിക്കുവാന്‍ മുകുന്ദനു കഴിഞ്ഞു. പാഞ്ചാലി കേശത്തെ പരാമര്‍ശിക്കുമ്പോള്‍ അനാവശ്യമായി ചാടി കോപം പ്രകടിപ്പിക്കാതെ മന്ദസ്മിതത്തില്‍ ഒതുക്കിയുള്ള ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ പ്രതികരണം, സാരഥി തേരുകൊണ്ടുവരുമ്പോള്‍ കൊടിമരത്തില്‍ ഗരുഢനെ പ്രതിഷ്ഠിക്കുന്ന ആട്ടം, കൌരവസഭയിലെത്തുമ്പോള്‍ ഇരിപ്പിടം കണ്ട് ചിന്തിച്ച് അതൊന്ന് മാറ്റിയിട്ടുള്ള ഇരുത്തം; ഇവയൊക്കെ വെടിപ്പായി അദ്ദേഹം ചെയ്യുകയുണ്ടായി. ദൂതുപദമായ "ജ്ഞാതിവത്സല!" തുടങ്ങുമ്പോള്‍, ദുര്യോധനന്റെ സഹോദരസ്നേഹത്തെ ഒട്ടൊരു പരിഹാസത്തോടെ പുകഴ്ത്തുകയും ചെയ്തു മുകുന്ദന്റെ ശ്രീകൃഷ്ണന്‍. ഈ സമയം കൃഷ്ണപ്രസാദിന്റെ ദുര്യോധനനാവട്ടെ, ഈര്‍ഷ്യയോടെ ഈ പുകഴ്ത്തലുകളൊക്കെ തന്നെ മേല്‍ക്കയറ്റി പിന്നീട് താഴേക്കിടുവാനാണെന്ന് ദുഃശാസനനോട് പറയുകയാണുണ്ടായത്. ശ്രീകൃഷ്ണന്‍ പോയിക്കഴിഞ്ഞ് ഭീമനോട് യുദ്ധം ചെയ്യുവാനായി ദുഃശാസനനെ അനുഗ്രഹിച്ചയയ്ക്കുന്നതായി കൃഷ്ണപ്രസാദും ബാലകൃഷ്ണപിള്ളനും ആടുകയുണ്ടായി. ദൂതിനു ശേഷം യുദ്ധത്തില്‍ ഏവരും കൊല്ലപ്പെട്ടതിനു ശേഷമാണ്‌ ദുഃശാസനനെ അയയ്ക്കുന്നത് എന്നിരിക്കെ, ഈ ആട്ടം ഇവിടെ ഒട്ടും യോജിക്കുന്നതായി തോന്നിയില്ല. 'ഇനി സമയം കളയാതെ യുദ്ധത്തിനുള്ള മുന്നൊരുക്കങ്ങള്‍ തുടങ്ങുക തന്നെ!' എന്നാടി രംഗം അവസാനിപ്പിക്കുന്നതാവും കൂടുതല്‍ ഉചിതം. യുദ്ധഭൂമിയില്‍ പ്രവേശിച്ചതിനു ശേഷമുള്ള ദുഃശാസനന്റെ ആട്ടം ഒഴിവാക്കിയതിനാല്‍ കാര്യമായൊന്നും ചെയ്യുവാന്‍ കലാമണ്ഡലം ബാലകൃഷ്ണന്‌ അവസരമില്ലാതെ പോയി.

യുദ്ധഭൂമിയില്‍ ജന്മശത്രുവായ ദുഃശാസനനെ ഭീമന്‍ തിരഞ്ഞു നടക്കുന്നു. ഒടുവില്‍ കണ്ടെത്തി, പണ്ടു ചെയ്തതിനെല്ലാം ഇന്ന് പകരം ചോദിക്കുന്നുണ്ടെന്നു പറഞ്ഞ് ഭീമന്‍ ദുഃശാസനനെ പോരിനു വിളിക്കുന്നു. വെറുതേ വാചകമടിക്കാതെ, ഈ പരാക്രമമൊക്കെ നിന്റെ ഭാര്യയെ അപമാനിച്ചപ്പോള്‍ കണ്ടില്ലല്ലോ എന്നു പരിഹസിച്ച് ദുഃശാസനനും യുദ്ധത്തിനിറങ്ങുന്നു. നരസിംഹം ആവേശിക്കുന്ന ഭീമസേനന്‍ പാഞ്ചാലിയുടെ പ്രതിജ്ഞയനുസരിച്ച് ദുഃശാസനനെ മാറുപിളര്‍ന്ന് വധിക്കുന്നു. ശേഷം പാഞ്ചാലിയുടെ സമീപമെത്തി രക്തം തൊട്ട് തലമുടി കെട്ടിക്കൊടുക്കുന്നു. പിന്നീട് ഭീമസേനന്‍ ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ സമീപമെത്തുന്നു. ക്ലേശങ്ങളകറ്റി ഭീമനെ ശ്രീകൃഷ്ണന്‍ അനുഗ്രഹിക്കുന്നു. സഹോദരരെ കൊന്നതിന്റെ പേരില്‍ ദുഃഖിക്കുന്ന ഭീമനെ, അതൊക്കെ ക്ഷത്രിയധര്‍മ്മമാണെന്നു പറഞ്ഞ് ശ്രീകൃഷ്ണന്‍ ആശ്വസിപ്പിക്കുന്നു.

ഉപകഥകള്‍

വൈജയന്തീപീഠം

• ചന്ദ്രവംശരാജാവായ പുരൂരവസ്സിന്‌ ഇന്ദ്രന്‍ സമ്മാനമായി നല്‍കിയ പീഠം. ഇതില്‍ ഇരിക്കുന്നവര്‍ തലപൊട്ടിച്ചിതറി മരിക്കുമെന്നൊരു ശാപം ഈ പീഠത്തിനുണ്ട്. ഈ രീതിയില്‍ വധിക്കുവാനായി വൈജയന്തീപീഠമാണ്‌ ദുര്യോധനന്‍ ശ്രീകൃഷ്ണനായി സഭയില്‍ നീക്കിയിടുന്നത്. പീഠത്തില്‍ തൊട്ടതിനു ശേഷം നീക്കിയിട്ട് ഇരിക്കുന്നതുവഴി, ശ്രീകൃഷ്ണന്‍ പീഠത്തിന്റെ ശാപമൊഴിവാക്കിയെന്ന് സങ്കല്‍പം.

രൌദ്രഭീമനെ കലാമണ്ഡലം ഷണ്മുഖദാസ് മോശമാവാതെ അവതരിപ്പിച്ചു, എന്നാല്‍ വളരെ മികവു പുലര്‍ത്തി എന്നു പറയുവാനുമില്ല. ദുഃശാസനവധത്തിനു ശേഷമുള്ള ഭാഗങ്ങള്‍ അധികം ദീര്‍ഘിപ്പിക്കാതെ അവസാനിപ്പിക്കുന്നതാണ്‌ നല്ലത്. അതിനിടയ്ക്ക് പാഞ്ചാലിയുടെ മുടിയൊക്കെ കോതിക്കൊടുത്ത്, കൈയില്‍ വരുന്ന മുടിയെടുത്ത് എറിയുന്നതും മറ്റും അനാവശ്യമെന്നു തോന്നി. ദുഃശാസനനെ കൊന്നതിനു ശേഷം, ദുര്യോധനനെക്കൊല്ലാതെ ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ അടുത്തെത്തുമ്പോള്‍ (വേഷം രംഗത്തു വരുന്നില്ലെങ്കില്‍, പകര്‍ന്നാട്ടത്തിലൂടെ ഭീമന്‍ ദുര്യോധനനെ വധിക്കുന്നതു കൂടി ആടുന്നത് നന്നായിരിക്കും.), ശുചിയായി വന്ന് ധൃതരാഷ്ട്രരെ കാണുവാനായി പോവുകയെന്ന് ഇരുവരും ആടുന്നതിനു പകരം; 'ഇനി ഒട്ടും വൈകിക്കാതെ ദുര്യോധനനെ വധിച്ച് നിന്റെ ധര്‍മ്മം പൂര്‍ത്തിയാക്കുക' എന്നോ മറ്റോ ആടി ഭീമനെ ശ്രീകൃഷ്ണന്‍ അയയ്ക്കുന്നതാണ്‌ ഉചിതമായത്.

നിശാഗന്ധിയിലെ 'ദുര്യോധനവധം' അവതരണം ഇത്രത്തോളം ഹൃദ്യമാകുവാന്‍ പ്രധാന കാരണം പത്തിയൂര്‍ ശങ്കരന്‍കുട്ടിയുടെ ആലാപനമികവാണ്‌ എന്നതും വിസ്മരിക്കുവാനാവില്ല. വേഷക്കാരുടെ മികവിനൊപ്പം, അല്ലെങ്കില്‍ അതിനും ഒരു പടി മുകളില്‍ നില്‍ക്കുന്നു അദ്ദേഹത്തിന്റെ അന്നേ ദിവസത്തെ ആലാപനം. അതേ സമയം, ശിങ്കിടിയായി പാടിയ കലാമണ്ഡലം ജയപ്രകാശിന്റെ ആലാപനത്തിനാവട്ടെ, ശരാശരിയിലും മികവ് പറയുവാനുമില്ല. അന്നേ ദിവസം കളിയില്‍ നിരാശപ്പെടുത്തിയ മറ്റൊരു ഘടകം മേളമാണ്‌. ചെണ്ടയില്‍ പ്രവര്‍ത്തിച്ച കലാമണ്ഡലം രതീഷ്, കലാമണ്ഡലം ശ്രീകാന്ത് വര്‍മ്മ എന്നിവര്‍ നിറം മങ്ങിപ്പോയത് കളിയെ വല്ലാതെ ബാധിച്ചു. ചെറുപ്പക്കാരായ കലാകാരന്മാര്‍ക്ക് ഇത്തരം വേദികളില്‍ അവസരം നല്‍കുന്നത് നല്ല കാര്യമാണെങ്കിലും, ഇതരമേഖലകള്‍ക്ക് ഇത്രയും ഗൌരവം നല്‍കി അവതരിപ്പിക്കുമ്പോള്‍, അരങ്ങു പരിചയം നന്നായുള്ള ഒരു ചെണ്ട കലാകാരനെക്കൂടി ഉള്‍പ്പെടുത്തുകയായിരുന്നു അഭികാമ്യം. മദ്ദളത്തില്‍ കലാമണ്ഡലം മനോജ് പതിവുപോലെ മികച്ചു നിന്നു. കലാമണ്ഡലം സുകുമാരന്‍, മാര്‍ഗി രവീന്ദ്രന്‍ നായര്‍ എന്നിവരുടെ അന്നേ ദിവസത്തെ ചുട്ടി കലാവിരുതും ശ്രദ്ധേയമായി. ദുഃശാസനന്റെ നെറ്റിഭാഗത്തുള്ള ചുട്ടിയിലെ മാറ്റം ശ്രദ്ധിക്കുക. രൌദ്രഭീമനായുള്ള കലാമണ്ഡലം ഷണ്മുഖദാസിന്റെ മുഖത്തെഴുത്തിനും കൂടുതല്‍ മിഴിവു തോന്നിച്ചു. എല്ലാ വേഷങ്ങളേയും വൃത്തിയായി ഉടുത്തുകെട്ടിച്ച് അരങ്ങിലെത്തിക്കുവാന്‍ പള്ളിപ്പുറം ഉണ്ണികൃഷ്ണനും കൂട്ടരും പുലര്‍ത്തുന്ന നിഷ്കര്‍ഷയും അഭിനന്ദനാര്‍ഹമാണ്‌. ചുരുക്കത്തില്‍ വിവിധ ഘടകങ്ങളുടെ മികവിനാല്‍, മേളമത്രത്തോളം മികവു പുലര്‍ത്തിയില്ലെങ്കില്‍ കൂടി, വളരെ ആസ്വാദ്യകരമായി അനുഭവപ്പെട്ട ഒരു 'ദുര്യോധനവധ'മായിരുന്നു സന്ദര്‍ശന്‍ കഥകളി വിദ്യാലയത്തിന്റെ ആഭിമുഖ്യത്തില്‍ നിശാഗന്ധിയില്‍ അരങ്ങേറിയത്.
--